KOSARKA

 

 

Košarka u Srbiji

 

Prvu košarkašku loptu u Srbiju doneo je 1923. godine iz Amerike Vilijam Viland, predstavnik dobrotvorne organizacije „Vojska spasa“. Viland je u Beograd stigao sa zadatkom da učitelje, nastavnike i profesore beogradskih škola upozna sa zvaničnim pravilima košarkaške igre. U pratnji gosta iz Amerike, u službi prevodioca, bila je Dragica Popović iz Crvenog krsta Beograda.

Domaćini su bili izuzetno zainteresovani za ovu posetu. Seminarima g-dina Vilanda prisustvovao je veliki broj znatiželjnika, koji su želeli da se upoznaju sa njima do tada potpuno nepoznatom igrom.

U znak velike pažnje i posebnog prijateljstva, Viland je g-đi Popović, koja ga je pratila tokom njegove kratke posete Srbiji, poklonio košarkašku loptu. Prema svim istorijskim svedočanstvima, to je bila i prva košarkaška lopta koja se pojavila u Srbiji.

Prva kompletna pravila košarkaške igre štampana su u Beogradu 1924.

 

Pozicije igrača

 

Razvojem košarkaške igre i taktike došlo je do kristalizacije košarkaških pozicija. Pošto je u jednom trenutku na parketu pet igrača svaki od njih je u skladu sa svojim osobinama zadužen za pojedine segmente igre. Tako su se razvile pozicije plejmejker, bek, krilo,krilni centar i centar.

 

 

 Prekršaji pravila

 

Lopta se sme voditi prema košu njenim pucanjem (šutom), dodavanjem između igrača, njenim bacanjem, guranjem, kotrljanjem ili driblingom (odbacujući loptu od poda prilikom trčanja).

Lopta mora ostati unutar terena; ekipa koja poslednja dodirne loptu pre nego što ona dodirne graničnu liniju terena ili je pređe gubi posed nad loptom. Igrač koji se kreće s loptom ne sme pomaknuti obe noge dok dribla (vodi loptu), inače se sude koraci, ne sme loptu uhvatiti obema rukama niti driblati sa obe ruke, inače se sudi duplo vođenje. Ruka igrača ne sme biti ispod lopte dok dribla, inače se sudi nošena lopta. Ekipa koja ima posed lopte u napadačkom delu terena ne sme vratiti loptu u odbrambeni deo terena. Lopta se ne sme udariti šakom. Ako igrač prekrši neko od ovih pravila dok je njegova ekipa u napadu, ekipa gubi loptu; ako se ekipa branila, vreme za napad se ponavlja od početka.

Postoje ograničenja koja se odnose na: vreme dozvoljeno da lopta u posedu neke ekipe pređe iz odbrambenog u napadački deo terena (osam sekundi); maksimalno dozvoljeno vreme koje može proći bez da lopta u posedu ekipe dodirne obruč protivničkog koša (24 sekunde); držanje lopte bez driblanja (vođenja lopte) dok je igrač u posedu lopte (pet sekundi), i zadržavanje u reketu, mestu ispod koša (tri sekunde). Ova pravila su uvedena da nateraju ekipe na napad.

Igrač ne sme ometati koš dirajući bilo koji deo konstrukcije koša, niti dirati loptu koja je u silaznoj putanji nakon upućenog šuta protivnika prema košu, takođe igrač ne sme dirati loptu koja je na obruču (u NBA se ne sme dirati ni lopta koja je okomito iznad obruča). Ako neki igrač koji brani svoj koš prekrši ovo pravilo, koš se priznaje. Ako neki igrač šutira prema košu, a njegov saigrač prekrši neko od ovih pravila, napad se prekida, i lopta prelazi u posed ekipe koja se u tom napadu branila.
 

Prekršaj (faul)

 

Pokušaj da se protivnik nesportski ošteti preko telesnog kontakta nije dozvoljen i naziva se prekršaj (faul). Prekršaje najviše čine igrači ekipe koja se brani, ali učestali su i prekršaji u napadu (od strane igrača iz ekipe koja napada). Igrači na kojima je prekršaj napravljen ili dobijaju loptu da je ubace sa strane, ili šutiraju izvestan broj puta, u zavisnosti od težine prekršaja (slobodno bacanje), ako su faulirani prilikom šuta ili je ekipa koja je napravila prekršaj iskoristila bonus. Jedan poen se dodeljuje ekipi čiji igrač ubaci loptu na slobodnom bacanju, koji se izvodi iza linije udaljene od koša 4.5 metara. Igračima je dozvoljeno da šutiraju slobodno bacanje i iza linije, ali unutar kruga. Najbolji primer za takvo izvođenje slobodnjaka bio je Nik Van Eksel koji je izvodio slobodna bacanja metar iza linije.

Većina sudija zna improvizovati u svojim odlukama, npr. u situacijama kada nema očitog prekršaja, a sudija misli da se radi o nesportskom oštećivanju protivnika. Ali, sudija može i prevideti prekršaj, bilo namerno ili slučajno. Kriterijumi sudija variraju između utakmica, liga, takmičenja, ali najviše između samih sudija.

Igraču ili treneru koji pokaže nesportsko ponašanje npr. svađanjem sa sudijom ili tučom s drugim igračem, može se dodeliti tehnička greška. Kada se tehnička greška dodeli, protivničkoj ekipi se dodeljuju dva slobodna bacanja i posed lopte, iako i ovo pravilo varira između takmičenja.

Ponovljeni incidenti mogu rezultovati isključenjem. Težak prekršaj koji igrač napravi sa namerom direktnog ometanja igre i protivnika bez namere igranja loptom, naziva se namerni prekršaj. Kada dođe do namernog prekršaja kazna je teža; sudija sme i izbaciti krivca za prekršaj iz igre, ako je to po mišljenju sudije potrebno.

Ukoliko ekipa pređe dozvoljeni broj prekršaja u periodu utakmice (četvrtini ili poluvremenu), koji iznosi četiri, protivničkoj ekipi dozvoljeno je pucanje jednog ili dva slobodna udarca (zavisno od pravila takmičenja) nakon svakoga idućeg prekršaja. Igraču koji napravi pet (međunarodna košarka) ili šest prekršaja (NBA), uključujući tehničke greške, nije dozvoljen nastavak utakmice, pa se isti igrač mora udaljiti sa terena. Kaže se da je igrač isključen.